Aanbod stadsarchief

Het stadsarchief bewaart alle documenten van het Tiense stadsbestuur en de stedelijke administratie. Het is het geheugen van de stad en speelt ook een belangrijke wetenschappelijke en educatieve rol. Zo kan het archief helpen om archeologische en kunsthistorische voorwerpen te duiden. Daarnaast is het stadsarchief één van de belangrijkste bronnen voor familiekunde en plaatselijke geschiedschrijving.

Werken in een archief is een beetje Hercule Poirot achterna. De wirwar van oude papieren en beduimelde boeken geeft niet zomaar zijn geheimen prijs. Maar wie eens de microbe te pakken heeft blijft terugkomen.

Klim in je stamboom

In het stadsarchief van Tienen vindt de genealoog alles terug om zijn stamboom samen te stellen. Soms kan een gedreven vorser ook de geschiedenis van zijn of haar familie reconstrueren. Enige voorwaarde: je voorouders moeten in Tienen of één van de deelgemeenten geboren, gehuwd of overleden zijn of er een tijdje gewoond hebben.

Welke archieven kunnen je hierbij helpen?

De parochieregisters

Na het concilie van Trente (1563) werden de pastoors door de kerkelijke overheid aangezet om lijsten van dopen, huwelijken en begrafenissen op te stellen. Deze boeken zijn de voorlopers van de registers van de burgerlijke stand. Zij zijn de enige genealogische bronnen uit het Ancien Régime.

Het stadsarchief is in het bezit van de originele parochieregisters van de St.-Germanuskerk en de St.-Pieterskerk van Grimde. Wegens de grote kwetsbaarheid van deze registers kunnen zij uitsluitend op microfilm geraadpleegd worden.

De registers van de burgerlijke stand

De burgerlijke stand werd door de Franse overheid ingevoerd en bestaat nu nog. Iedere gemeente moet de geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten in dubbele registers inschrijven. Eén exemplaar wordt bij het begin van het dienstjaar overgemaakt aan de griffie van de rechtbank van eerste aanleg. Na minstens honderd jaar komt het andere exemplaar in de gemeentearchieven terecht. De registers vallen onder de wet van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. 

Vroeger konden ze pas na 100 jaar geraadpleegd worden, maar sinds 2019 is deze reglementering versoepeld. Overlijdensaktes kunnen nu al na 50 jaar geraadpleegd worden en huwelijksakten na 75 jaar. Voor geboorteakten blijft de regel van 100 jaar van toepassing. Vroeger bestond een mogelijkheid in de wetgeving om in het kader van wetenschappelijke, historische of genealogische opzoekingen ook akten van recentere datum te kunnen consulteren. Hiervoor moest dan een toelating worden aangevraagd bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. Die mogelijkheid bestaat vandaag niet meer. Meer info over de toegang tot de akten van de burgerlijke stand is te vinden in het Belgisch Staatsblad van 14 maart 2019.

Het stadsarchief is in het bezit van de registers van de burgerlijke stand van de stad en van zijn deelgemeenten (Bost, Goetsenhoven, Hakendover, Kumtich, Oorbeek, Oplinter, Sint-Margriete-Houtem en Vissenaken) en dit van het jaar 1796 tot 1910.

Het archief van de deelgemeente Hakendover ging in de Tweede Wereldoorlog verloren. Hierdoor zijn de registers van deze deelgemeente alleen in gemicrofilmde versie beschikbaar.

De bevolkingsregisters

De verplichting om bevolkingslijsten bij te houden, dateert eveneens uit de Franse tijd. Dit werd in 1856 bij wet geregeld. Volgens de algemene regel dienden de registers om de tien jaar vernieuwd te worden. Na 1911 ging men van deze regel afwijken.

Het stadsarchief is in het bezit van het bevolkingsarchief van Tienen van de Franse tijd tot 1947 en van de deelgemeenten van 1846 tot 1960 en later.

Omdat deze registers vrij gedetailleerde gegevens met betrekking tot de samenstelling van het gezin, het beroep, de woonplaats en andere personalia bevatten, is ook de raadpleging van de bevolkingsregisters strikt gereglementeerd. Om dezelfde reden lenen ze zich uitstekend voor de samenstelling van een familiegeschiedenis. Sinds 2014 mogen ze pas ingekeken worden als ze minstens 120 jaar oud zijn. Voor het raadplegen van gegevens uit bevolkingsregisters die jonger zijn dan 120 jaar moet toestemming worden gevraagd aan het College van Burgemeester en Schepenen. Hiervoor moet een verzoekschrift bij de gemeente worden ingediend waarin de aanvrager verklaart de gegevens enkel te gebruiken voor genealogische, historische of andere wetenschappelijke doeleinden, met vermelding van eventuele publicaties waarvoor deze gegevens zullen worden gebruikt. Meer info over de bevolkingsregisters en de toegankelijkheid ervan is te vinden op de website van het Rijksarchief.

Het HHD beschikt ook over een uitgebreide verzameling van microfilmen van de parochieregisters van de gemeenten uit de regio, waarvan de originelen in het Algemeen Rijksarchief te Brussel of in de Rijksarchieven in de Provincies berusten. Deze verzameling kan in de leeszaal vrij ingekeken worden. Twee leestoestellen staan ter beschikking.

Openbaarheid van bestuur

Dagelijks krijgen de archiefmedewerkers vragen over het dagelijkse bestuur van de stad. Zeer dikwijls horen zij de vraag: ‘Ik heb net een huis gekocht en wil graag de originele plannen zien’. Dat kan, want bij de aanvraag van een bouwvergunning wordt meestal een exemplaar van het bouwplan gevoegd. Na de administratieve afwerking komt dit plan samen met de rest van het dossier in het archief terecht. Daardoor beschikt het archief over een uitgebreide verzameling van plannen van huizen uit Tienen en zijn deelgemeenten. Het geheel is volledig geïnventariseerd en is daardoor ook raadpleegbaar.

Wat heeft het stadsarchief nog meer

Het hedendaagse archief van de stad Tienen

Bij het uitoefenen van zijn verschillende taken maakt de stedelijke administratie voortdurend nieuwe stukken aan. Als deze dossiers afgehandeld zijn, komen zij in het archief terecht. Het oudste deel van het archief gaat van de Franse periode tot de Tweede Wereldoorlog . Een tweede, veel recentere, gedeelte kwam in loop van 1999 in het HHD terecht en groeit nog dagelijks aan. Dit deel is slechts gedeeltelijk toegankelijk.

In het hedendaagse archief vind je ondermeer de beraadslagingen van de gemeenteraad, de notulen van het college van burgemeester en schepenen en de archieven van de stadsontvanger. Daarnaast kan je hier ook terecht voor de plannen van de stadsgebouwen, het archief van de afgeschafte stadsscholen, het archief dat aangemaakt werd tijdens de beide wereldoorlogen, de organisatie van de vroegere belastingsystemen, de oude militieboeken, dossiers over de aanleg van de openbare wegen, maar ook stukken over de openbare markten, het oude slachthuis, het politiekorps, de brandweerkazerne, de stadsschouwburg, de commodo’s en incommodo’s voor de oprichting van hinderlijke bedrijven en zoveel dingen meer.

Best even contact nemen voor je deze stukken wil raadplegen.

Het hedendaagse archief van de deelgemeenten Bost, Goetsenhoven, Hakendover, Kumtich, Oorbeek, Oplinter, Sint-Margriete-Houtem en Vissenaken

Bost en Oorbeek werden op 1 januari 1971 bij de stad Tienen gevoegd. In hetzelfde jaar werden ook Kumtich en Vissenaken samengesmolten. Op 1 januari 1977 kwam Groot-Tienen tot stand uit de fusie van Tienen-Bost-Oorbeek, Kumtich-Vissenaken, Goetsenhoven, Hakendover, Oplinter en Sint-Margriete-Houtem.

Het hedendaagse archief van de deelgemeenten van voor de fusies wacht voorlopig nog op inventarisatie en is daarom beperkt toegankelijk.

Verder vind je in het hedendaagse archief ook nog:

• het hedendaagse archief van de deelgemeenten Kumtich, Vissenaken en Goetsenhoven;
• stukken uit de archieven van Hakendover en Oplinter uit de Franse en de Hollandse periode.

Deze archieven werden nog voor de fusie in het Algemeen Rijksarchief te Brussel gedeponeerd en kwamen in 1989 in het HHD terecht.

Tienen in de Middeleeuwen

Het oude archief van de stad bevat alle documenten van voor de Franse tijd. In Tienen gingen veel van de middeleeuwse archieven tijdens de furie van 1635 verloren. Slechts enkele stukken hebben de brand van het stadhuis overleefd. Een deel van het resterende archief van de stad, grotendeels daterend uit de 17de en de 18de eeuw, werd bij het begin van de 20ste eeuw in het Algemeen Rijksarchief  te Brussel gedeponeerd. 

Tussen 1989 en 2023 werden deze bescheiden, opnieuw in bewaring gegeven in het stadsarchief van Tienen. En sinds 2023 vonden deze stukken een definitieve plaats in het Rijksarchief van het arrondissement Leuven, waar ze gedigitaliseerd worden. Het betreft de schepengriffies van Tienen en zijn deelgemeenten, de inventarisatie van Rijksarchivaris Verbeemen en de oude kerkelijke archieven van Tienen en zijn deelgemeenten.

Losse stukken en registers uit het oude stadsarchief

Een klein deel van de oude stukken werd niet naar Brussel overgebracht, maar bleef in het stadsarchief bewaard. De vroeger stadsarchivaris Jan Wauters zorgde voor een rudimentaire inventarisatie.

Hier vind je veel losse stukken en bundels die door de vroegere archivaris thematisch geordend werden. Ook resolutieboeken, cijnsboeken en rekeningboeken vind je hier terug.

Verder vind je in het oude archief ook nog:

• het oude archief van de deelgemeente Oplinter;
• het oude archief van Tiense notarissen: de oude archieven van notaris Crampen bleven te Tienen bewaard. Het HHD beschikt ook over een verzameling 19de-eeuwse notariële aanplakbiljetten. In de leeszaal kan je de microfilmen van archieven van notarissen (17de en 18de eeuw) uit Tienen en omgeving raadplegen. De originelen bevinden zich in het Rijksarchief.

Voor het raadplegen van het oude archief neem best eerst even contact op met de archiefdienst.

Ook dit vind je bij ons

Het stadsarchief van Tienen bewaart archieven van instellingen, privé-personen en verenigingen uit Tienen en omgeving die een band met de stad hebben. Hier vind je ondermeer de archieven van het Tiense Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) en de archieven van een aantal kerkfabrieken van Tienen en omgeving.

Het archief van het OCMW van de stad Tienen

is een oud en vrij compleet archief dat ons veel leert over de geschiedenis van de stad. Spijtig genoeg is het nog niet helemaal ontsloten. Het omvat de volgende onderdelen:

Archief van de tafel van de Heilige Geest

De armentafel of tafel van de Heilige Geest was tijdens het Ancien Régime de belangrijkste liefdadigheidsinstelling. Zij stond in voor de voedselvoorziening en de hulpverlening van de behoeftige inwoners en is de verre voorloper van het huidige OCMW.

De verzameling van de registers van de tafel van de Heilige Geest van Tienen is vrijwel volledig bewaard gebleven. Het stadsarchief is bezit de volledige verzameling rekeningboeken (van 1321 tot 1797), de conditieboeken en het figuratieve kaartenboek van deze oude instelling.

Archief van het Weldadigheidsbureel

Na de Franse Revolutie nam het Weldadigheidsbureel de taak van de tafel van de Heilige Geest over. Het archief van deze instelling omvat de periode van 1796 tot 1925. Het archief van het Weldadigheidsbureel werd geïnventariseerd en is op aanvraag raadpleegbaar.

Archief van de Burgerlijke Godshuizen

De Commissie der Burgerlijke Godshuizen werd samen met het Weldadigheidsbureel in 1796 in het leven geroepen. Deze instelling bestuurde de godshuizen t.t.z. het gasthuis, het weeshuis en het oudemannenhuis. Het Weldadigheidsbureel en de Commissie der Burgerlijke Godshuizen hadden aparte besturen en maakten bijgevolg aparte archieven aan. Dit archief is nog niet geïnventariseerd en kan bijgevolg slechts beperkt geraadpleegd worden.

Archief van het St.-Janshospitaal, het St.-Laurentiushospitaal en het begijnhof van Tienen

Deze oude instellingen werden tijdens de Franse tijd afgeschaft. Hun archieven kwamen in het bezit van de nieuw opgerichte Commissie der Burgerlijke Godshuizen en het Weldadigheidsbureel. Dit archief is beperkt raadpleegbaar.

Archief van de Commissie voor Openbare Onderstand

Door de wet van 10 maart 1925werden de Commissie der Burgerlijke Godshuizenen het Weldadigheidsbureel samengesmolten en vervangen door de nieuwe Commissie voor Openbare Onderstand (COO). Dit archief is nog niet geïnventariseerd en bijgevolg beperkt raadpleegbaar.

Archief van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn is de opvolger van de Commissie voor Openbare Onderstand en werd op 8 juli 1976  in het leven geroepen. Dit archief is niet geïnventariseerd en bijgevolg beperkt raadpleegbaar.

Het Archief van het Hulp- en Voedingscomité uit de Eerste Wereldoorlog

Deze onafhankelijke instelling werd tijdens de Eerste Wereldoorlog in het leven geroepen om de Amerikaanse voedselhulp te bedelen en om aan de behoeften van de Belgische burgerbevolking tegemoet te komen. Dit archief werd geïnventariseerd en is op aanvraag toegankelijk.

De archieven van de kerkfabrieken van Tienen en omgeving

• Archief van de kerkfabriek van de O.-L.-Vrouw-ten-Poelkerk van Tienen.
• Archief van de kerkfabriek van de St.-Germanuskerk van Tienen.
• Archief van de kerkfabriek van de H.-Hartkerk van Tienen.

Dit archief is geïnventariseerd en op aanvraag raadpleegbaar.

De volgende archieven zijn nog niet geïnventariseerd maar kunnen wel op aanvraag ingekeken worden:

• archief van de kerkfabriek van de St.-Lambertuskerk van Overlaar;
• archief van de kerkfabriek van de St.-Margarethakerk van Sint-Margriete-Houtem;
• archief van de kerkfabriek van de St.-Laurentiuskerk van Goetsenhoven;
• archief van de kerkfabriek van de St.-Joriskerk te Oorbeek;
• archief van de kerkfabriek van de St.-Pieterskerk van Grimde;
• archief van de kerkfabriek van de O.-L.-Vrouw Geboortekerk van Kapellen;
• archief van de Tiense Grauwzusters: werd geïnventariseerd en is op aanvraag raadpleegbaar.

De volgende particuliere archieven en legaten vonden hun weg naar het stadsarchief van Tienen:

• archief van de Société Royale des  Beaux-Arts de Tirlemont;
• archief Leonard;
• archief stempels Morren;
• archief V.V.V.-Tienen;
• archieven van verschillende toneelverenigingen en culturele of sportverenigingen;
• archief W. Laroy;
• archief Mensaert;
• archief A. Knap;
• archief A. L’Homme;
• archief van de gemeente Kapellen en het kanton Glabbeek: bevat een aantal losse stukken afkomstig uit de oude archieven van de gemeente en het kanton.